Eins og að sitja í eldflaug á leið til tunglsins
Þeir eru margir sem bíða eftir Ferðaáætlun FÍ ár hvert enda á þetta litla rit stað í hjörtum margra. Þetta er ritið sem ófáir handfjatla í vetrarhríðum á endalausum skammdegismorgnum og láta sig dreyma um sumar og sól, eða súldarvott kannski og svartalogn og svefnpoka og tjald og prímus og kvak í lóu eða vellandi spóa út í mýrarspildu. Þetta er ritið sem kemur eiginlega með flugnasuð og sumarið í prentsvertunni.
Þegar flett er í gegnum Ferðaáætlunina er ljóst að framboðið er feiknarlegt, allt frá örstuttum fræðagöngum innan bæjarmarkanna yfir í margra daga hálendis- og Hornstrandaferðir svo að dæmi séu tekin, langt utan sambands við símafélögin og internetið.
„Við höfum úti allar klær, eða réttara sagt göngum um með skósíð eyru og hlustum á fólk,“ segir formaður ferðanefndar Sigrún Valbergsdóttir og skellihlær þegar hún er spurð um hvernig farið sé að því að safna öllum þessum ferðum saman í einn lítinn ritling. Hann er samt ekkert minna en lunginn úr starfi FÍ yfir heilt almanaksár, vetur, sumar, vor og haust. Sigrún leiðir ferðanefndina, sjö öflugar manneskjur og svo tekur starfsfólk skrifstofunnar virkan þátt.
„Auðvitað eru alltaf vinsælar ferðir inni í áætluninni ár eftir ár, vegna þess að eftirspurnin er stöðug og hálendisskálar félagsins eru vel í sveit settir fyrir sígildar hálendisferðir. En síðan komast landshlutar tímabundið í tísku vegna þess að mikið er um þá fjallað. Nýjar bækur sem lista upp gönguleiðir á svæðum, sem ekki hefur mikið verið sinnt, eru hafðar til hliðsjónar við skipulagið. En fyrst og fremst er það traustur hópur hugmyndaríkra fararstjóra sem gjörþekkir sínar slóðir og getur leitt fólk um þær sem eru kjölfestan í áætlunargerðinni.“
Hundrað síður af fótgangandi hamingju
Ferðaáætlunin er í raun ekki bara yfirlit yfir það sem er í vændum í boði félagsins, þetta er gagnlegur ritlingur um Ferðafélagið sjálft, skálana alla með tölu auk þess sem þarna má finna upplýsingar um allskyns námskeið sem eru í boði.
Þegar flett er í gegnum ritið, sem er nákvæmlega hundrað síður, er hætt við að einhverjir fái valkvíða, þetta er svo magnað framboð og eðli ferðanna svo ótrúlega fjölbreytt. Flestar eiga þær þó það sameiginlegt að þess er krafist að ferðast sé á tveimur jafnfljótum, eða fæturnir alla vega notaðir til að knýja sig áfram. Þarna eru nefnilega hjólreiðaferðir og líka skíðaferðir. Staðirnir eru ólíkir og árstíðirnar sömuleiðis. Einnig er hugað að þeim sem eldri eru en vilja halda áfram að ferðast og upplifa landið. Mikið er um nýjungar og lætur nærri að þriðjungur allra ferða sé eitthvað sem aldrei hafi boðist áður.
„Ég held að óhætt sé að fullyrða að áherslan er á fjölbreytnina,“ segir Sigrún, „að allir geti virkilega fundið eitthvað við sitt hæfi. Hvort sem um er að ræða einstakar ferðir og erfiðleikastig, eða þá að skrá sig til þátttöku í einhverjum af þeim fjölmörgu hópum sem hægt er að fara í. Þeir eru líka með mismunandi kröfur til færni. Allt frá einum og upp í fjóra skó.“
Þarna er Sigrún að tala um fjallaverkefnin og hreyfihópana. Það eru hundruð kvenna og karla skráð í þessa hópa. Síðan er mjög mikilvægt starf unnið í Ferðafélagi barnanna og Ferðafélagi unga fólksins og það er allt listað upp í bæklingnum.
„Þetta eru blómstrandi hópar þar sem göngugarpar og náttúruunnendur framtíðarinnar verða til. Hér leika líka deildir félagsins sem eru mjög virkar út um allt land stórt hlutverki. Það þarf enginn að ferðast langt frá heimabyggð til að taka þátt í skemmtilegu útivistarverkefni. Ferðir allra þessara deilda eru listaðar í áætluninni.“
Hornstrandir kveiktu eldana
Það fer afar vel á því að Sigrún leiði hóp þeirra sem safna öllum ferðum FÍ í eina hlöðu. Hún hefur verið í Ferðafélaginu í rétt fjörutíu ár eða allt frá því að hún flutti heim frá Þýskalandi í kringum 1980. Hún varð þó ekki virk að fullu í félaginu fyrr en hún kynntist Hornströndum undir leiðsögn Guðmundar heitins Hallvarðssonar, Hornstrandajarls árið 1993.
„Við féllum kylliflöt fyrir Hornströndum í frábærri ferð með ólýsanlega fjölbreyttri flóru af skemmtilegu fólki sem elti Guðmund um heiðar, skörð og skriður. Og sem betur fer urðum við strax hluti af þessum hópi og fórum eftir þetta um Hornstrandir á hverju sumri í mörg ár. Við fórum auðvitað víðar um landið og Ferðafélagið varð fastur punktur í tilverunni,“ segir Sigrún.
Forseti félagsins, Ólafur Örn Haraldsson, bað Sigrúnu svo stuttu síðar að koma í Ferðanefndina og stýra vinnunni við gerð Ferðaáætlunarinnar, sem hún að sjálfsögðu gerði. Og skömmu síðar var hún svo kosin í stjórn félagsins.
„Ég lít á það sem algjör forréttindi að fá að starfa með Ferðafélaginu,“ segir Sigrún. „Þar er hreint ótrúleg orka og sköpunarkraftur ríkjandi. Það er sama hvort maður situr á stjórnarfundum eða á fundum ferðanefndar; tilfinningin er sú sama. Eins og að sitja í eldflaug á leið til tunglsins. Stjórnarmenn og ferðanefndarfólk býr samanlagt yfir ómetanlegri þekkingu á landinu öllu og alhliða reynslu af ferðalögum. Þannig er maður stöðugt að læra eitthvað nýtt.“
Mikilvægt öllum að þekkja landið sitt
Sigrún segir að það sé hverri manneskju mikilvægt að þekkja landið sitt. Bæði nærumhverfið en ekki síður fjarlægari staði og svæði sem ekki er auðvelt að komast um. „Að kynnast slóðum forferðranna og aðstæðum sem aðrir landsmenn búa við eða hafa búið við opnar nýja heima. Ekki skiptir síður máli að þetta sé gert mögulegt þannig að það sé ekki munaður heldur á færi allra.“
Hún segir að áhugamannafélag eins og FÍ, sem þurfi ekki að hafa gróðasjónarmið að leiðarljósi, sé ómetanlegt í þessu samhengi. „Hér heldur fagfólk um alla uppbyggingu og hugar að öllu, allt frá fyrsta skrefi og þar til hæsta tindi er náð. Síðan má ekki gleyma uppbyggingunni í formi gististaða utan alfaraleiða, þ.e.a.s. skálanna okkar góðu. Og síðast en ekki síst miðla árbækur FÍ, sem hafa komið út allt frá stofnun félagsins, áhugaverðum fróðleik um öll svæði landsins.“
Blessuð sértu sveitin mín
Sigrún ólst upp á mölinni í Vesturbænum í Reykjavík en hún fæddist í Hafnarfirði. Hún komst þó í náin kynni við náttúruna óvenju snemma í æsku. „Ég var svo heppin að vera send í sveit þegar ég var fimm ára, alla leið frá Reykjavík og norður í Svarfaðardal. Þar var ég öll sumur fram yfir fermingu hjá yndislegu fólki á bænum Ölduhrygg,“ segir Sigrún en þessi séríslenski siður að senda börn í sveit varð í raun til um leið og þéttbýli myndaðist hérlendis. Flestir sem fengu að fara í sveit hafa hrósað því sem happi en í slíkri dvöl fengu börn af mölinni ekki bara að kynnast sveitastörfum heldur komust þau í snertingu við náttúruna og lífríkið í sinni tærustu mynd.
Sigrún var síðan við sumarstörf á hóteli sem móðir hennar rak í Grundarfirði fram yfir stúdentspróf. Í Svarfaðardal og á Snæfellsnesinu norðanverðu eru vissulega fallegar sveitir sem bjóða upp á endalausa útiveru og magnaðar fjallgöngur á löngum sumarkvöldum. Reynsla Sigrúnar af lífinu í sveit hefur gert henni mikið kappsmál að vera algerlega utan malbiks þegar fer að vora.
„Þetta er nauðsynlegt til að skynja sumarið og geta andað virkilega djúpt,“ segir hún og brosir. „Fuglasöngur, flugnasuð, gróður jarðar, móbergskollar, mýrarflákar, fjallahvilftir, lækir og gil. Allt
þetta teymir mig af stað út úr borginni og ég æði á eftir sumrinu eitthvað uppá heiðar. Jafnvel þar í haugaroki og slagveðursrigningu er meira sumar en á lognmollukvöldi í borginni.“
Kona sem talar svona skáldlega um sumarið í skrúðanum, hún unnir landinu. Það er henni enda kappsmál að vernda náttúruna fyrir ágangi okkar mannanna, ekki svo að við eigum bara að horfa á hana út um bílrúðu á ferð, nei alls ekki, heldur til að njóta hennar í návígi og af virðingu.
„Það sem að æskunni og einstaklingnum snýr varðandi vernd á náttúrunni okkar vil ég nefna þrjú grunnatriði sem kannske eru skiljanlegri en lagabókstafir: Upplýsing, þekking og skilningur. Þetta eru lykilatrið. Fræðsla um landið. Fræðsluferðir um landið. Útskýring á fyrirbærum náttúrunnar.“
Sigrún segir að maður verndi það best sem maður þekkir. „Þetta er sambærilegt við það að eignast barn,“ segir hún. „Barnið fær alla umhyggjuna og maður fylgist með því þroskast og dafna. Ef það veikist fer ennþá meiri orka í að græða það og vernda. Það svæði sem maður hefur kynnst með hjartanu, því maður sér betur með hjartanu en augunum, það á maður auðveldara með að verja og vernda.“
Þurfum að eiga andsvar við hvunndeginum
Sigrún hefur alltaf gengið mikið en hún segist ekki eiga auðvelt með að koma orðum að því hvað það færi henni. „Maður bara er þarna. Það er oft mikið puð, en alltaf gaman. Það er nautn að verða líkamlega þreyttur. Það gerist allt of sjaldan. Maður verður næmur á öll smáatriði og lifir í einhverri ofurhægri tilveru. Breytist í snigil með húsið sitt á bakinu og nýtur naumhyggjunnar.“
Eins og háttar til um marga sem njóta íslenskrar náttúru hefur Sigrún áhyggjur af framvindunni. Henni finnst miklu skipta að við sláum skjaldborg utan um víðernin okkar. En hvað eru þessi víðerni sem margir tala um? Þetta er það fyrirbæri sem stundum er kallað öræfi, staðirnir þar sem maðurinn hefur ekki haft nein áhrif með athöfnum sínum.
„Það skiptir okkur gríðarlega miklu máli og aldrei meira en nú að vernda víðernin,“ segir Sigrún og bendir á að óspillt náttúra og víðerni séu orðin afar fágæt og um leið afar eftirsótt af milljónum ferðamanna. „Við viljum geta notið þessarar náttúru og einnig kynnt hana fyrir áhugasömum ferðalöngum. Við þurfum stöðugt að hafa í huga að hún er ekki ótæmandi auðlind. Á öllum tímum hefur það verið nauðsynlegt að eiga andsvar við hvunndeginum og geta komist út til að víkka sjóndeildarhringinn. Við eigum líka svo einstaka mótunarsögu þessa unga lands sem er eins og opin bók í jarðfræði og ótrúlega spennandi að lesa í og miðla.“
Uppáhaldssvæði á landinu
Það er ekki hægt að skilja við Sigrúnu án þess að spyrja hana um uppáhaldsstaðina. „Ó! Þetta er samviskuspurning,“ svarar hún samstundis skellihlæjandi. „Mér finnst alls staðar gaman.“
Svo bætir hún því við að henni finnist reyndar sérstaklega gaman að kynnast nýjum svæðum. „Það er sko mikið eftir skal ég segja þér.“
Sigrún segir það markmiðið á hverju ári að kynnast einhverjum stað á landinu þar sem hún hafi aldrei komið áður. „Það tekst næstum því alltaf,“ segir hún brosandi, „en ég hef eytt flestum göngudögum á Hornströndum og uppi á Arnarvatnsheiði. Langt frá alfaraleiðum þar og aldrei mætt manneskju. Þetta eru gjörólík svæði, annars vegar Hornstrandir fullar af sögum og sögnum um lífsbaráttuna og hins vegar vötnin og víðernin á Arnarvatnsheiði með Eiríksjökul yfir sér – alltaf á hleri – veit allt sem talað er hér!“
